Giải bài tập logic học

Bài giảng cách thức giải những bài tập của Lôgic học bao gồm kết cấu có 7 chương, trình bày đối tượng người tiêu dùng và chân thành và ý nghĩa của lôgic học, khái niệm, phán đoán, các quy phương tiện cơ bạn dạng của lôgíc hình thức, suy luận với suy diễn, quy hấp thụ tương tự, chứng minh và chưng bỏ.

BÀI GIẢNG PHƯƠNG PHÁP GIẢICÁC BÀI TẬP CỦA LÔGIC HỌC 1 Chương I ĐỐI TƯỢNG VÀ Ý NGHĨA CỦA LÔGIC HỌCI.

Bạn đang xem: Giải bài tập logic học

ĐỊNH NGHĨA LÔGIC HỌC Lôgic học là khoa học nghiên cứu về những quy nguyên tắc và vẻ ngoài của t ưduy nhằm mục đích phản ánh đúng đắn hiện thực. Lôgic hình thức là khoa học phân tích về các quy chế độ và hình th ứccủa bốn duy nhằm mục đích phản ánh chính xác sự vật ở những thời điểm xác định.II. QUÁ TRÌNH NHẬN THỨC VÀ HÌNH THỨC CỦA TƯ DUY quy trình nhận thức tất cả hai giai đoạn: 1. Quy trình tiến độ nhận thức cảm tính. Quy trình tiến độ này gồm những hình thức: cảm giác, tri giác, biểu tượng. 2. Quy trình tiến độ nhận thức lý tính hay tư duy. Lôgic tiếp thu kiến thức trung nghiên cứu và phân tích về bốn duy trong những số ấy có những quy vẻ ngoài vàhình thức của nó. Đặc trưng của tư duy: tứ duy đề đạt hiện thực dưới dạng khái quát.  tứ duy là quá trình phản ánh trung gian hiện tại thực.  tứ duy contact mật thiết cùng với ngôn ngữ.  tư duy là sự việc phản ánh với tham gia lành mạnh và tích cực vào quy trình c ải bi ến hiện thực. Tư duy có những hình thức: khái niệm, phán đoán, suy luận. Các hình thức này đang được phân tích sâu hơn tại vị trí sau. 2III. HÌNH THỨC LÔGIC VÀ QUY LUẬT LÔGIC. TÍNH CHÂN THỰCCỦA TƯ TƯỞNG VÀ TÍNH ĐÚNG ĐẮN VỀ HÌNH THỨC CỦA LẬPLUẬN 1. Bề ngoài lôgic. Hiệ tượng logic là phương thức liên kết những thành phần của tứ tưởng đểtạo thành cấu trúc của tứ tướng đó. Nội dung của những tư tưởng là không giống nhau, nhưng vẻ ngoài lôgíc củachúng là như nhau. Chẳng hạn: “Lôgíc học là khoa học nghiên cứu và phân tích về tứ duy” “Kim loaị là hóa học dẫn điện” “Cây là thực vật” “Giáo viên là fan lao động trí óc” Nếu bộc lộ dưới dạng phương pháp thì sẽ được: S là phường 2. Quy phép tắc lôgíc Quy chính sách lôgíc là côn trùng liên hệ bạn dạng chất, tất yếu, bên trong, được lặp đilặp lại trong bốn duy Tuân theo những quy giải pháp của tư duy là điều kiện tất yếu ớt để đạt tới mức chânlý trong quá trình lập luận. Các quy chế độ của lôgíc hiệ tượng được điện thoại tư vấn là những quy qui định cơ phiên bản và baogồm: quy hình thức đồng nhất, quy cơ chế không mâu thuẫn (hay quy lu ật mâuthuẫn), quy luật đào thải cái thứ bố (hay quy luật bài bác trung), quy luật nguyên nhân đầyđủ. Họ sẽ phân tích kỹ những quy lao lý này ở một chương sau. 3. Tính chân thật của bốn tưởng. 3 nội dung của bốn tưởng đề đạt đúng hiện thực điện thoại tư vấn là tư tưởngchân thực (chân lý) ngôn từ của bốn tưởng không phản ánh đúng hiện tại th ực hotline là t ư tưởnggiả dối (sai lầm). Chẳng hạn: “Một số fan lao rượu cồn trí óc là giáo viên”- chân thực. “Cá không là động vật sống bên dưới nước” - trả dối. 4. Tính chính xác của hình thức của lập luận Tính chính xác về hiệ tượng của lập luận là lập lu ận đúng theo m ộttrình từ lôgíc xác định. Lập luận và đúng là lập luận tuân theo các quy luật, nguyên tắc c ủa lôgíc h ọctrên cơ sở các tư tưởng chân thực. Lập luận không nên là lập luận không tuân theo các quy luật, quy t ắc c ủa lôgíchọc và trên cơ sở bốn tưởng mang dối. Chẳn hạn: a. Những số chẵn các chia hết mang đến 2 (1) Số 324 là số chẵn (2) vì thế số 324 phân chia hết mang lại 2 Lập luận trên là đúng, vì nó bắt nguồn từ hai t ư t ưởng chân th ực (1), (2)và tuân theo các quy tắc của lôgíc học. B. Kim loại là chất rắn (1) Thuỷ ngân không là hóa học rắn (2) đề xuất thuỷ ngân không là kim loại Lập luận trên là sai, vì tư tưởng (1) là mang dối. C. Hoa hồng giữ mùi nặng thơm (1) 4 Hoa nhài bám mùi thơm (2) vì vậy hoa nhài là hoa hồng Lập luận này là sai, vì, tuy nhiên hai bốn tưởng (1) cùng (2) là chân th ực,nhưng nó vi phạm quy tắc của lôgíc học. Chúng ta s ẽ nghiên c ứu k ỹ trongchương suy diễn.IV. LÔGÍC HỌC VÀ NGÔN NGỮ ngôn ngữ là hệ thống thông tin cam kết hiệu bảo đảm chức năng hìnhthành, gìn giữ, chuyển nhượng bàn giao thông tin và ph ương nhân tiện giao ti ếp gi ữa m ọingười. Ngôn ngữ được chia thành ngôn ngữ tự nhiên và ngữ điệu nhân tạo. Ngôn ngữ tự nhiên là khối hệ thống thông tin ký hiệu, music và ch ữ vi ếtđược sinh ra trong lịch sử hào hùng loài người. Ngôn từ nhân tạo là khối hệ thống ký hiệu bổ trợ được tạo thành từ ngônngữ tự nhiên nhằm mục đích chuyển giao đúng đắn và kinh tế các tin tức khoa học vàcác tin tức khác trong đời sống xã hội. Trong lôgíc văn minh người ta sử dụng ngôn ngữ lôgíc vị t ừ. Chúng tanghiên cứu ngữ điệu này. Thương hiệu gọi đối tượng người sử dụng là từ hay tổ hợp từ (cụm từ) biểu thị đối tượng xácđịnh như thế nào đó. Đối tượng của bốn tưởng (hay điện thoại tư vấn tắt là đối tượng) là s ự vật, hi ệntượng, những thuộc tính, những mối liên hệ, các quan h ệ, những quá trình... C ủa t ựnhiên, cuộc sống xã hội. Sản phẩm của chuyển động tâm lý, ý th ức, nh ận th ức,các hiệu quả của trí tưởng tượng, của bốn duy. Đối tượng được biểu thị bằng tên gọi. Tên thường gọi là từ hay tổ hợp từ (cụm từ). Mỗi tên gọi có nghĩa th ực vàngữ nghĩa. 5 Nghĩa thực của tên gọi là đối tượng người dùng hay tập h ợp đối tượng người tiêu dùng đ ược bi ểuthị bằng tên thường gọi ấy, ngữ nghĩa của tên gọi là thông tin v ề đ ối t ượng ch ứatrong tên gọi. Chẳng hạn: tên gọi “Nguyễn Du” có nghĩa thực là Nguy ễn Du, ngữ nghĩa là “nhà thơ bự của Việt Nam”. Tác giả “Truyện Kiều”. Tên gọi được tạo thành tên đơn: Hà Nội, thực vật, khoa học. Tên phức:núi tối đa Việt Nam, vệ tinh của trái đất. Tên thường gọi còn mang tên riêng thể hiện một đối tượng: sông Hồng, Đà Lạt: tênchung bộc lộ tập vừa lòng đối tượng: cá, thư viện, tp và tên mô tả: consông nhiều năm nhất trái đất (Sông Nin). Hồ nước sâu nhất trái đất (Hồ Baican). Chúng ta cũng có thể liên hệ với danh tự riêng và danh trường đoản cú chung làm cho dễnhớ. Vị trường đoản cú là biểu thức ngôn ngữ nêu lên thuộc tính vốn gồm của đối tượnghay dục tình giữa những đối tượng. Những thuộc tính và những quan hệ được khẳng định hay bị ph ủ định luônluôn tương xứng với đối tượng người sử dụng tư tưởng. Vị từ thông thường có vị xuất phát từ 1 ngôi với vị từ không ít ngôi. Vị từ 1 ngôi bi ểuthị một ở trong tính. Vị từ khá nhiều ngôi thể hiện nhiều trực thuộc tính và các quan hệ. Chẳng hạn: cay, mặn, ngọt, nhạt, rắn, lỏng, khí, bởi nhau, yêu, ghét,nhỏ hơn, mập hơn, tặng... Mệnh đề là biểu thức ngôn từ trong đó xác minh hay ph ủ đ ịnh mộtcái gì đó của hiện tại thực. Trong lôgic học fan ta sử dụng những thuật ngữ lôgic (các h ằng lôgichay các liên trường đoản cú lôgic). Chúng gồm những từ tốt tổ h ợp t ừ vào Ti ếng Vi ệt nh ư:và, hay, hoặc, nếu... Thì... Tương đương. Khi và chỉ khi... Nếu và chỉ nếu... ... Trong lôgic ký hiệu (lôgic toán) các hằng lôgic được biểu th ị b ằng ngônngữ nhân tạo như sau: 6 A. B. C,... Biểu thị tên đối tượng người dùng (tên gọi) và biểu thị khái nệm. 1. A, b. C,... Mệnh đề tuỳ ý biểu lộ phán đoán đơn. Những hằng lôgic (các liên từ): 2. * ^ phép hội tương xứng với liên từ bỏ “và”... Phương pháp biểu thị: a ^ b. * ν phép tuyển tương xứng với liên tự “hay”, “hoặc”... Phương pháp biểu thị: a ∨ b. Phép tuyển chọn được tạo thành phép tuyển hoàn hảo (phép mặc dù ển chặt) vàphép tuyển links (phép tuyển chọn lỏng). + v - Phép tuyển tuyệt đối là phép tuyển nêu ra các chiến thuật đ ể lựachọn còn chỉ được chọn một trong các phương án đã được nêu ra là đúng. Chẳnghạn: “9 giờ chiếu sáng mai tôi đang ở tp hà nội hoặc tp Hồ Chí Minh”. + v – Phép tuyển link là phép tuy ển trong các số ấy nêu ra những gi ải pháp đ ểlựa chọn và rất có thể một hoặc toàn bộ các giải pháp nêu ra là đúng. Chẳng hạn: “ngày mai tôi vẫn lên lớp hoặc ở nhà soạn bài”. * → - Phép kéo theo (phép vớ suy) khớp ứng với liên từ “nếu...thì...”... “Nếu một vài chia hết mang lại 9 (a) thì nó phân chia hết mang đến 3 (b)” giải pháp biểu thị: a→b. * ↔ - Phép tương đương với liên trường đoản cú “tương đương”, “nếu và ch ỉnếu...”, “khi và chỉ còn khi”... “Một số phân tách hết mang lại 2 (a) khi và chỉ khi nó là số chẵn (b). Bí quyết biểu thị: a↔b. * . – phép lấp định khớp ứng với các từ “không”, “không đúng”,“không phải”,... 7 “Làm gì gồm chuyện trong kỹ thuật mọi tuyến đường đều bởi phẳng”. Cách thể hiện a hay ā. Các lượng từ: 3. * ∀ - Lượng từ phổ dụng tương xứng với những từ “tất cả”, “toàn bộ”,“mỗi”, “mọi”... Với được biểu thị: ∀xP(x) “Mọi người sinh ra các bình đẳng” * ∃ - Lượng từ tồn tại, tương ứng với các từ “một số”, “ph ần lớn”,“hầu hết”,... Cùng được biểu thị: ∃ xP(x). “Có gần như nhà triết học là bên triết học tập duy vật”. Các dấu kỹ thuật. 4. (.) - Mở và đóng ngoặc. Song để có thể chuyển từ bỏ ngôn ngữ tự nhiên sang ngôn ngữ nhân tạo(ký hiệu) chúng ta cần nắm rõ tiếng Việt, vào đó bao hàm cả từ với câu. Trong giờ đồng hồ Việt “ thành ngữ là tập hòa hợp từ cố định đã quen sử dụng mànghĩa hay không dùng để giải thích được một cách đơn giản dễ dàng bằng nghĩacủa các từ khiến cho nó” (Từ tiếng Việt - Viện ngôn ngữ 1992. Tr. 889 ). Điềuđó có nghĩa là thành ngữ luôn luôn luôn thể hiện khái niệm. Chẳng hạn: “Chân lấm tay bùn” – A. “Chị bửa em nâng” – A. Đối với những câu đơn biểu lộ mệnh đề khi nào cũng được kí hiệul à: a, b, c... Đối với những câu phức (biểu thị mệnh đề) rất cần phải nắm hết sức vữngcách thể hiện, cấu tạo ngữ pháp, ngữ cảnh... 8 Trong tiếng Việt đôi lúc các từ “và”, “hoặc”... Với ngay cả“nếu...thì...” được thay bằng dấu phẩy (,). Bởi thế, so với câu phức trướchết rất cần được hiểu nội dung tư tưởng, ngữ cảnh, so sánh thành câuđơn. Chẳng hạn: + “Hồ chí Minh - Vị hero của dân tộc. Tín đồ sáng lập với rèn luy ệnĐảng cộng Sản Việt Nam”. Dấu gạch ngang (−). Vết phẩy (,) chũm cho từ“và”. So sánh câu bên trên ta đặt: hồ chí minh là Vị hero của dân tộc – a. - hồ chí minh là bạn sáng lập Đảng cùng Sản việt nam – b - tp hcm là người rèn luyện Đảng cùng Sản việt nam – c. - bí quyết tổng quát: a^ b ^c. + “Ví rộp đường đời cân đối cả, Anh hùng, bản lĩnh có rộng ai”. Trong câu này, theo ngữ cảnh, lốt phẩy (,) nghỉ ngơi câu trên cố gắng cho “thì...”,còn vệt phẩy (,) ở câu dưới lại ráng cho trường đoản cú “và”. Trường đoản cú đó bình thường ta có. Đường đời bằng phẳng cả - a. - hero có hơn ai – b. - khả năng có rộng ai – c. - bí quyết tổng quát: a→ b ^ c. + “Chúng ta không thể xây dựng thành công chủ nghĩa buôn bản hội ví như khôngcó con người xã hội công ty nghĩa”. Đây là cách biểu hiện của tiếng Việt. Để tránh sai trái khi phân tích, n ếuchưa thành thạo, họ nên chuyển theo cách biểu thị: “nếu...thì...”. 9 “Nếu chúng ta không tất cả con bạn xã hội nhà nghĩa thì ko th ể xâydựng thành công Chủ Nghĩa thôn hội”. Phân tích: họ không bao gồm con fan xã hội công ty nghĩa – a. - họ không thể sản xuất thành công ty nghĩa xóm hội – b. -Công thức tổng quát a→ b Để viết nhanh phương pháp của mệnh đề phức làm sao đó, họ có th ểthực hiện nay theo công thức tổng quát sau: n+1 - số m ệnh đ ề đ ơn, n - s ố liêntừ. Thí dụ: nếu số liên từ 1 thì số phận đề 1-1 là 2 trong công thức. Nếu như số liên từ là 2 thì số phận đề đối kháng là 3.V. BIỂU THỨC LÔGÍC trong NGÔN NGỮ TỰ NHIÊN. Điều trở ngại nhất là gửi từ ngôn ngữ tự nhiên sang ngữ điệu nhântạo và từ ngôn ngữ nhân tạo nên sang ngữ điệu tự nhiên.

Xem thêm: Thạch Anh Tóc Vàng Là Gì? Ý Nghĩa Vòng Thạch Anh Tóc Vàng Đẹp, Giá Rẻ

Ao ước vậy yêu cầu n ắmvững cả ngôn ngữ tự nhiên và thoải mái lẫn ngôn ngữ nhân tạo, ph ải liên tục rènluyện, nâng cao trình độ của bản thân về hai ngữ điệu đó và các tri th ức kháctrong cuộc sống. Để triển khai điều đó bọn họ cần buộc phải rất chú ý t ới bí quyết bi ểu th ịbiểu thức lôgíc trong tiếng Việt. 1. Phép hội (phán đoán liên kết). + biểu hiện bằng vết , (dấu phẩy), - (gạch ngang). + không chỉ là a mà hơn nữa b. + không chỉ là a mà cả b. + Không phần đông a, ngoài ra b. + a tương tự như b. 10+ Cả a lẫn b.+ tuy nhiên a, b.+ tuy a, nhưng b.+ a mặt khác b.+ Vừa là a vừa là b..........................................2. Phép tuyển (phán đoán phân liệt).+ a tốt b.+ a hoặc b.+ a hoặc là b.+ ... Hay những a hay là b.+ vệt phẩy (,), gạch ốp ngang (-)..................................................3. Phép kéo theo (phép vớ suy- phán đoán tất cả điều kiện)+ ví như a thì b.+ b, trường hợp a.+ giá bán như a thì b.+ Hễ a thì b.+ lúc nào a sẽ có b.+ mong mỏi a, yêu cầu b.+ Để a, cần b.+ trường hợp a, b. 11 + a, b. + Ví phỏng a, b. + Chỉ a thì b. + a, một khi b. + a, chừng làm sao b. + Để gồm a, thế tất b. ........................................................ 4. Phép tương đương (phán đoán tương đương) + a, nếu còn chỉ nếu b. + a là đk cần và đủ nhằm b. + a, nếu như b cùng b nếu a. + a tương đương b. + a khi và chỉ khi b. .................................. Việc nắm vững thao tác trên sẽ giúp cho họ xác định quý giá lôgíccủa tứ tưởng nêu ra dưới dạng một mệnh đề và tiến hành các thao tác suydiễn trực tiếp so với các phán đoán solo và dự đoán phức. 12 BÀI TẬP THỰC HÀNH Hãy biểu lộ các bốn tưởng sau bên dưới dạng kí hiệu (ngôn ngữ nhân tạo) Trăm sông các đổ ra biển. A. Nước rã đá mòn. B. Ăn kỹ no lâu, cày sâu tốt lúa. C. Công ty sạch thì mát, bát sạch ngon cơm. D. Chân ướt chân ráo. E. Mẫu răng, loại tóc là góc con người. F. Một đời làm hại, bại hoại bố đời. G. Yêu trẻ, trẻ cho nhà, h. Yêu già, già nhằm phúc. Qua đình ngả nón trông đình i. Đình từng nào ngói, thương bản thân bấy nhiêu. Những người dân thắt đáy lưng ong j. Vừa khéo đem chồng, lại khéo nuôi con. Những người béo trục bụ bẫm Ăn dềnh dang như chớp, đánh con cả ngày. L. Ngữ điệu là phương tiện hình thành, gìn giữ, chuyển nhượng bàn giao thông tin từthế hệ này sang cầm cố hệ khác, phương tiện tiếp xúc giữa những người. M. Tất cả công mài sắt ắt tất cả ngày buộc phải kim. N. Có chí thì cần o. Nước vn làm sao có thể lớn, ví như như họ không ch ấpnhận cùng ủng hộ hồ hết giấc mơ lớn, mọi khát vọng lớn. 13 p Ăn quả, nhớ người trồng cây q. Uống nước nhớ nguồn r. Họ không thể cải thiện chất lượng giáo dục, còn nếu không xâydựng được nhóm ngũ thầy giáo đủ tiêu chuẩn. S. Họ chỉ có thể xoá đói sút nghèo, một khi công nghi ệp hoáhiện đại hoá đất nước. T. Họ không thể đưa quốc gia đi lên, nếu như không đấu tranh ch ốngtham nhũng chiến hạ lợi. U. Thế giới quan là cách nhìn của con bạn về núm giới, về địa điểm vàvai trò của con fan trong quả đât đó. V. Sai trái lớn độc nhất của đời người là tấn công mất mình. X. Cho dù ai nói ngả, nói nghiêng, Lòng ta vẫn vững như kiềng ba chân. Y. Nếu như bạn thi ân, đừng nhớ nó nếu khách hàng thọ ân, nhớ rằng nó. 14 Chương II KHÁI NIỆMI. ĐẶC TRƯNG thông thường CỦA KHÁI NIỆM Đối tượng của tư duy là tất cả những đồ vật gi được con người suy nghĩtới (hay điện thoại tư vấn tắt là đối tượng). Đối tượng rất có thể là những sự vật, hiện tượng, cácquá trình, thậm chí còn kể cả các thuộc tính xét vào nh ững di ều ki ện hoàn c ảnhcụ thể. Dấu hiệu của đối tượng là toàn bộ các trực thuộc tính, các quan hệ, những đặcđiểm, những trạng thái,... Sống thọ trong đối tượng người dùng và đặc thù của nó. Những dấuhiệu kia giúp con fan nhận thức đúng đắn, tách bóc đối tượng thoát khỏi tập hợpcác đối tượng, phân biệt đối tượng người sử dụng này với đối tượng người sử dụng khác. Tín hiệu cơ bạn dạng là những dấu hiệu quy định thực chất bên trong,đặc trưng quality của đối tượng. Đối lập với dấu hiệu cơ phiên bản là tín hiệu không cơ bản. Tín hiệu cơ bản khác biệt là các dấu hiệu chung và những dấu hiệuđơn độc nhất chỉ tồn tại trong một đối tượng người sử dụng hay một lớp đối t ượng. Những dấuhiệu cơ phiên bản khác biệt của đối tượng người dùng tạo thành các dấu hiệu của khái niệmbiểu thị đối tượng người tiêu dùng đó. định nghĩa là hình thức của bốn duy, trong những số ấy ph ản ánh những d ấu hi ệucơ phiên bản khác biệt của đối tượng hay của một lớp đối tượng người dùng đồng nhất. Bởi thế, ước ao tìm dấu hiệu cơ bạn dạng khác biệt của đối tượng họ chỉcần vun ra các dấu hiệu của khái niệm biểu lộ đối tượng đó. Thí dụ: + Tìm dấu hiệu cơ bản khác biệt của đối tượng người dùng “hình vuông”chúng ta gạch ra những dấu hiệu cơ bạn dạng khác biệt của tư tưởng “hình vuông”. Đó là: Hình chữ nhật - 15 gồm hai cạnh liên tiếp bằng nhau (hoặc tất cả bốn cạnh bởi nhau) - + tín hiệu cơ bạn dạng khác biệt của “vật chất”: Phạm trù triết học tập - Thực tại một cách khách quan tồn tại hòa bình với ý thức của con người - Thực tại một cách khách quan được đem đến cho con tín đồ trong cảm giác - Thực tại khả quan được cảm xúc của con người chép lại, -chụp lại, phản bội ánh. + tư tưởng phản ánh đúng mực hiện thực gọi là khái ni ệm chânthực. Thí dụ: các khái niệm “con người”, “mặt trời”, “con rùa”, “cây”,“quyển sách”,... Đó là các khái niệm biểu lộ các sự vật đang t ồn t ại hi ệnthực. + quan niệm phản ánh sự thiết bị không tồn tại hiện tại là khái ni ệmgiả dối. Thí dụ: những khái niệm “ma”, “quỷ”, “nàng tiên cá”,... Đó là những kháiniệm biểu thị các sự vật không tồn tại trong hiện nay thực. Tính chân thực và tính gian dối của khái ni ệm g ọi là giá chỉ tr ị lôgic c ủakhái niệm. Tuy vậy cần giữ ý, lúc xét quý hiếm lôgic của một khái niệm ph ải căncứ vào thời điểm ví dụ xem xét tư tưởng đó. Thí dụ: nếu trước đó giá trị lôgic của tư tưởng “người cất cánh vào vũtrụ” là gian sảo thì ngày nay giá trị lôgic của khái niệm đó lại là chân thực.II. HÌNH THỨC NGÔN NGỮ BIỂU THỊ KHÁI NIỆM có mang được bộc lộ bằng tự hoặc nhiều từ (tổ phù hợp từ). Mặc dù vậykhông được đồng hóa từ cùng với khái niệm. 16 trong các ngôn ngữ khác biệt từ bộc lộ khái niệm cũng khác nhau,chẳng hạn, tiếng Việt họ có định nghĩa “cái nhà” thì ti ếng Nga l ại là“дOM-đôm”. Đối với tiếng Việt đề xuất lưu ý: từ đồng âm và từ đồng nghĩa: + Một từ biểu thị nhiều khái niệm, như từ (chữ, chùa, thương hiệu ng ười), may,lao,... + Một có mang được bộc lộ bằng nhiều từ, như định nghĩa “chết”,được biểu lộ bởi những từ: hy sinh, ngủ với giun, 2 năm m ươi v ề ch ầu tiêntổ, về dưới suối vàng, viên tịch, băng hà,... + các từ đồng nhất được sắp xếp theo thứ tự không giống nhau sẽ biểu th ị cáckhái niệm không giống nhau: “vôi tôi” cùng “tôi vôi”, “tội ph ạm” với “ph ạm t ội”, “nhànước” và “nước nhà”, “làm việc” với “việc làm”, “người tôi yêu” với “ngườiyêu tôi”,... + Dấu khác nhau khái niệm cũng không giống nhau: lang, làng, láng, lãng, l ảng,lạng, lang, lăng, lâng, nom, nôm, nơm, du, dư, le, lê,... + lầm lẫn lỗi chính tả: rì, dì, gì, dõi, giõi, sa, xa, trăng, chăng,... + từ bỏ địa phương: cốc và ly, chén bát và chén, chiếc vớ và dòng tất,... + tự cổ như: thiếp cùng chàng,... + tự Hán Việt như: gái, trai, nữ, nam,... + thuộc một đối tượng xuất hiện nay ở hầu hết thời điểm khác biệt lạiđược biểu thị bằng phần đa khái niệm không giống nhau, như sao Hôm, sao Mai,... + những khái niệm cùng sự biểu thị khái niệm của trường đoản cú (hay tổ hợp t ừ) ởnhững điều kiện, hoàn cảnh ví dụ khác nhau cũng là khác nhau, như những từvà tổng hợp từ trong bài thơ “Tây tiến” của quang đãng Dũng. Tây tiến đoàn binh ko mọc tóc 17 Quân xanh màu sắc lá giữ oai hùm mắt trừng nhờ cất hộ mộng qua biên thuỳ Đêm mơ hà thành dáng kiều thơm Rải rác biên thuỳ mồ viễn xứ mặt trận đi chẳng nhớ tiếc đời xanh Áo bào cụ chiếu anh nằm khu đất Sông Mã gầm lên khúc độc hành. Thời nay với sự vạc triển khỏe khoắn của khoa học, kỹ thuật, côngnghệ những khái niệm mới luôn luôn xuất hiện. Trong ráng kỷ XX bao gồm tới 198 kháiniệm mới thành lập và về sau sẽ còn xuất hiện nhiều khái ni ệm m ớinữa. Vì thế, chúng ta cần theo dõi và quan sát để thâu tóm kịp th ời. Đồng th ời những kháiniệm cũng chuyển từ đời sống xã hội sang khoa học, kỹ thuật, công ngh ệ vàtừ khoa học, kỹ thuật, technology sang đời sống xã hội, nh ư những khái ni ệm“mành”, “tờ”, “vé”,... Trong ngữ điệu gọi là tiếng lóng. Đôi khi những khái ni ệmđược dùng với nghĩa ngược lại, như “tinh vi”, “vi tính”,... Phần nhiều điều nêu ra trên đây cho họ thấy rằng, tài năng biểu th ịkhái niệm của từ bỏ trong tiếng Việt rất đa dạng mẫu mã và phong phú. Do đó, đòi h ỏichúng ta đề nghị nắm thật chắc từ biểu lộ khái niệm.III. KẾT CẤU LÔGIC CỦA KHÁI NIỆM từng khái niệm lúc nào cũng có nội hàm với ngoại diên a. Nội hàm của có mang là tập hợp các d ấu hi ệu c ơ b ản khácbiệt của đối tượng người sử dụng hay lớp đối tượng người dùng được phản ánh trong khái niệmđó. Thí dụ: + Nội hàm của quan niệm “hình chữ nhật”: - Hình bình hành, 18 bao gồm một góc vuông. - + Nội hàm của quan niệm “Hà Nội”: hà nội thủ đô của nước cộng hoà thôn h ộichủ nghĩa Việt Nam. + Nội hàm của định nghĩa “con người”: Động vật dụng bậc cao. - tất cả khả năng chế tạo và sử dụng công cố kỉnh lao động. - có công dụng tư duy. - b. Ngoại diên của khái niệm là đối tượng người sử dụng hay t ập h ợp đ ối tượngđược khái quát trong khái niệm. Thí dụ: + nước ngoài diên của khái niệm “hình chữ nhật” là vô hạn. + nước ngoài diên của có mang “Hà Nội” là 1. + ngoại diên của có mang “con người” là vô hạn. Tuy vậy cần lưu ý, giả dụ tính ở 1 thời điểm xác định thì rất có thể xác định làmột số hữu hạn như thế nào đó. Ví dụ điển hình ngoại diên của quan niệm “người TrungQuốc” ở thời điểm ngày 15 tháng 01 năm 2005 là 1,3 tỷ người. + ngoại diên của quan niệm “nàng tiên cá” là trống rỗng vì không có đốitượng như thế nào tồn tại thực cả. Như vậy, ngoại diên của khái niệm có thể là vô hạn, hoặc h ữu h ạn,thậm chí chỉ với 1, hoặc cũng hoàn toàn có thể là rỗng. Lớp lôgíc học (gọi tắt là lớp) là một trong những tập hợp đối tượng người sử dụng cơ bạn dạng khácbiệt chung. Chẳng hạn: lớp “trường cao đẳng”, lớp “trường đại học’’, lớp “côngnhân”, lớp “trí thức”,... Đối tượng đơn lẻ nằm trong lớp là phần tử của lớp. 19 Thí dụ: từng người chúng ta là một trong những phần tử của lớp “người”. Lớp con là tập thích hợp các thành phần có cùng những dấu hi ệu riêng n ằmtrong một lớp. Thí dụ các lớp “danh từ”, “động từ”, “trạng từ’’,... Là những lớp con củalớp “từ”, các lớp “tam giác vuông”, “tam giác tù”, “tam giác nhọn” là các lớpcon của lớp “tam giác”. Khái niệm tất cả ngoại diên phân chia được thành những lớp bé là kháiniệm giống như (chủng) cả các khái niệm là các lớp bé đó. Thí dụ: khái niệm “từ” là tư tưởng giống của những khái niệm “danhtừ”, “động từ”, “động từ”, “tính từ”... Khái niệm gồm ngoại diên là lớp bé gọi là tư tưởng loài (lo ại) c ủakhái niệm là lớp. Thí dụ những khái niệm “động vật”, “thực vật” là các khái niệm chủng loại củakhái niệm tương đương “giới hữu cơ”. Nội hàm và ngoại diên của khái niệm gồm mối quan liêu h ệ chặt ch ẽ vớinhau. Mọt quan hệ đó được khái quát mắng trong quy lao lý quan hệ ngược giữanội hàm và ngoại diên của khái niệm: nước ngoài diên c ủa khái ni ệm càngrộng thì nội hàm của nó càng nhỏ nhắn và ngược lại. Giữ ý: quan tiền hệ đó không được phát âm là quan lại hệ phần trăm ngh ịch (hay quanhệ nghịch biến), vì nội dung của quy luật không có nghĩa là: lúc ngoại diêncủa định nghĩa tăng từng nào thì nội hàm của nó giảm từng ấy và ng ượclại. định nghĩa giống bao gồm nội hàm thấp hơn nội hàm của khái ni ệm loài, nh ưnglại có ngoại diên rộng hơn ngoại diên của khái niệm loài. Quan niệm loài cónội hàm giàu hơn nội hàm của có mang giống, tuy vậy có ngo ại diên h ẹp h ơnngoại diên của định nghĩa giống. 20