Bát đĩa cổ việt nam

Giới thiệu vận động chuyên môn, nghiệp vụCông tác trưng bàyTin tức Trưng bày Trưng bày siêng đềNghiên cứu Khảo cổ họcẤn phẩmDự án BTLSQG Thông tin có lợi Hỗ trợ Từ những năm 70 của thế kỷ 20, chúng ta đã nghe biết những trang bị gốm sứ nước ta qua các phát hiện tàu cổ bị chìm làm việc vùng đại dương Đông phái nam Á. đều đồ gốm sứ nước ta cũng thường xuyên được tìm thấy thuộc đồ gốm sứ trung hoa và Thái Lan. Tuy nhiên, chúng t­­­a lại không thấy bao gồm một bé tàu làm sao chỉ siêng chở đồ vật gốm sứ việt nam riêng biệt. Trong khi đó, nhiều kho lưu trữ bảo tàng trong khu vực Đông nam giới Á và Đông Á chào làng những sưu tập thứ gốm sứ nước ta xuất khẩu có quality cao. Điều đó chứng minh rằng đã có không ít đồ gốm vn được xuất khẩu ra khu vực này từ rất nhiều thế kỷ trước.

Bạn đang xem: Bát đĩa cổ việt nam

Bạn sẽ xem: Đĩa cổ việt nam

Bình gốm hoa lam, tìm kiếm được trong tàu cổ tảo Lao Chàm, TK 15

Bức tranh xuất khẩu gốm vn đã được phác họa nhờ phần lớn phát hiện new trong vùng hải hòn đảo Đông nam Á với Đông Á. Như­ng đáng chú ý hơn là vật dụng gốm phát hiện nay từ tàu cổ Rang Kwian sống tỉnh Chonburi, phía Đông phái nam vịnh Thái Lan, năm 1976. Trong những số ấy người ta sẽ phát hiện những đồ gốm hoa lam nước ta thuộc mô hình bát, đĩa, chén, âu vẽ xanh cobalt chủ đề cánh hoa lá cúc với văn mây hình khánh tư­ơng trường đoản cú trên đồ gốm phát hiện nay ở Dazaifu (Nhật Bản). Cùng rất đồ gốm vn còn có rất nhiều đồ gốm men ngọc lò Long Tuyền, trung hoa và vật gốm Thái Lan, thế kỷ 13.

Tàu cổ Turiang (Malaysia) cũng tìm thấy phần đa đồ gốm hoa lam có loại hình và trang trí t­ương tự đồ dùng gốm việt nam trong tàu Rang Kwian, đặc biệt là loại bát hoa lam vẽ nhành hoa lá cúc, niên đại 1305-1370.

Phát hiện tại tàu cổ Pandanan ngơi nghỉ vùng biển tây-nam Philippines tháng 6 năm 1993 cùng việc khai quật con tàu này trong vòng tháng 2 cho tháng 5 năm 1995, đã đem về nhiều công dụng lý thú về thiết bị gốm Việt Nam, trung hoa và Thái Lan, thế kỷ 15. Trong những số đó theo những thống kê số l­ượng đồ vật gốm nước ta có 4.722 chiếc, chỉ chiếm 75,6%. Gốm nước ta được cung ứng ở lô Sành cùng Trường Cửu (Bình Định) chiếm từ 74%, còn lại là sản xuất ở phía Bắc vn (Eusebio Z. Dizon, 1996). Phụ thuộc vào phân tích khối l­ượng chi phí đồng trung hoa tìm thấy cùng với phần lớn đồ sứ có bắt đầu sản xuất làm việc lò trấn Cảnh Đức cùng Long Tuyền, TS. Eusebio Z. Dizon đã mang lại niên đại của hàng hóa trong tàu này là cuối thế kỷ 14, mang đến giữa thế kỷ 15. Xem những hình hình ảnh đồ gốm hoa lam vn trong tàu bởi vì Allison I Diem giới thiệu, công ty chúng tôi nhận thấy niên đại thân thế kỷ 15 là có cơ sở thuyết phục.

Bức tranh về xuất khẩu thứ gốm việt nam càng bùng cháy hơn với việc phát hiện nay và khai thác tàu cổ cù Lao Chàm. Đây cũng là việc kiện khảo cổ học dưới nư­ớc quan trọng ở Việt Nam. Tác dụng khai quật tàu cổ con quay Lao Chàm đã đ­ược phản ảnh trong report khoa học năm 2000 của Phạm Quốc Quân, Tống Trung Tín (1999) và thông tin của Bound, Mensun (2001)

Số l­ượng hiện trang bị thu được qua khai thác tàu cổ xoay Lao Chàm là hơn 240.000, ko kể hàng vạn mảnh vỡ, hàng trăm ngàn hiện vật đã biết thành trục vớt trái phép trước khi khai quật khảo cổ là một con số khổng lồ. Trong số hàng hóa này còn có cả một vài gốm Champa, trung quốc và Thái Lan, được không ít nhà nghiên cứu nhận định là vật dụng của thủy thủ đoàn. Phần còn sót lại là sản phẩm & hàng hóa gốm Việt nam giới có xuất phát sản xuất ở vùng thành phố hải dương và Thăng Long, phía Bắc Việt Nam.

Niên đại con tàu cũng đ­ược các nhà công nghệ thảo luận. Ở Việt Nam, những ý kiến các cho là khoảng giữa tới cuối thế kỷ 15, dư­ới thời Lê Sơ. Ý kiến về niên đại này khác hoàn toàn với Butterfiels, cho vào cuối thế kỷ 15, đầu thế kỷ 16 (Butterfilds SanFrancisco, 2000).

Chúng tôi mang lại rằng, hiện vật gốm sứ vào tàu cổ xoay Lao Chàm đã phản ánh rõ ràng sự vạc triển mạnh bạo của những loại vật dụng gốm xuất khẩu với loại men, kiểu dáng và hoa văn cực kỳ phong phú, quánh sắc, đóng góp tích cực vào truyền thống riêng biệt biệt của gốm Việt Nam.

Sau đây, shop chúng tôi giới thiệu về loại hình hiện vật thứ gốm hoa lam, một số loại hàng hoá đa số trong tàu. Họ thấy chỉ tập trung theo dòng gốm gia dụng, từ đồ dùng đựng đến vật dụng ăn uống, cùng một vài một số loại dùng đến tín ng­ưỡng tôn giáo như­ lọ kendy, lư hư­ơng. Nhiều loại hình đồ gia dụng tạo theo phong cách dáng truyền thống lâu đời như­ âu, ang hình cầu, bát, đĩa, chén, hộp, lọ những loại tuy nhiên cũng xuất hiện thêm những mô hình mới rất dị như: ấm hình rồng, phượng, động vật tuyệt quả đào.

Ang ,ấm gốm hoa lam hình tỳ bà , hình rồng với hình chim phượng,

tìm được trong tàu cổ xoay Lao Chàm, TK 15

Ngoài ra, còn có tương đối nhiều loại bình và ấm hình tỳ bà, tư­ớc, bình rộp dáng mai bình, vỏ hộp hình cua cá, nghiên mực hình bé trâu. Lại có cả những loại tượng thứ chơi trẻ em như tượng nhỏ gà, cóc, lợn, bạn cưỡi ngựa... .Trong số này cũng có những loại hình mang đậm hình ảnh h­ưởng về tạo thành hình của gốm sứ Nguyên - Minh (Trung Quốc). Chẳng hạn, một số loại bình tỳ bà (yuhuchun) hay có cách gọi khác bình ngọc hồ nước xuân, hoa lam, dù kích cỡ to nhỏ tuổi khác nhau nhưng đều có kiểu dáng tương tự nhau: miệng loe, cổ eo cao, bụng phình, chân đế thấp. Mặt phẳng cắt dọc của mô hình này giống như cây lũ tỳ bà, có lẽ rằng vì gắng mà thành tên gọi! tô điểm vẽ lam thường phân loại bốn tầng hoa văn, theo trình trường đoản cú từ trên xuống dưới: lông công (hay tàu chuối), cánh sen kép, tầng lớn nhất vẽ một trong các những trong khi chim chích choè, cá măng, loài thú hoặc bướm với mây, tầng dưới thuộc vẽ cánh sen trong có xoắn ốc .Những trang trí này lại không thấy trên bình tỳ bà Trung Quốc.

Về tô điểm trên thứ gốm hoa lam vào tàu cổ con quay Lao Chàm cũng khiến ấn t­ượng nhất. Mẫu gốm hoa lam này mang đặc thù tiêu biểu của việt nam ở thế kỷ 15, đặc biệt mới kỳ lạ với 2 phong cách thể hiện:

- Vẽ bỏ ra tiết, đường nét mảnh.

- Vẽ loáng với nét đậm.

Tùy theo vóc dáng và size từng chủng một số loại mà ta thấy tài khéo trang trí của ng­ười thợ gốm. Tô điểm trên thứ gốm quay Lao Chàm được biểu hiện rất đa dạng mẫu mã các công ty đề phối hợp kỹ thuật trang trí nổi cùng với vẽ lam giỏi vẽ các màu trên men. Mỗi loại hoa văn lại có không ít bố cục, nhiều phương pháp thể hiện khiến cho sự đa dạng chưa từng có. Đồ gốm hoa lam với chuyên môn thể hiện bằng bút lông đã cho biết tài khéo hết sức của người thợ gốm đương thời. Đó là 1 trong những bút pháp thành thạo tuyệt vời: khi thì tỉa vẽ thật chi tiết, lúc thì phóng cây bút nhanh với thoáng. Lối thể hiện không gian ba chiều, luật pháp viễn cận trong hội hoạ các như được sử dụng rất nhuần nhuỵ. Chỉ đôi bố nét bút chấm phá đã vẽ nên cảnh non sông gấm vóc. Rõ ràng, chỉ bởi sự quan gần kề thần tình nhân loại tự nhiên mới có thể vẽ buộc phải cảnh con gà chọi nhau, khỉ bà bầu bồng con, nhộn nhịp đến thế. Lạ kỳ thay, chủ đề quả đât chim muông, tôm cá, côn trùng, ong bướm, chuồn chuồn của miền nhiệt đới lại được phô bày tấp nập và đa dạng chủng loại đến vì thế trên gốm hoa lam tảo Lao Chàm (Nguyễn Đình Chiến, 2001).

Nghiên cứu các đề tài tô điểm trên gốm hoa lam cù Lao Chàm còn cho họ cảm nhận thêm những nét mới lạ của mỹ thuật dân gian giàu làm từ chất liệu tươi mát và sáng tạo, lân cận tính chất cung đình, kinh viện của nền thẩm mỹ Đại Việt sinh sống thế kỷ 15.

Ấm và đĩa gốm hoa lam vẽ các màu , kiếm được trong tàu cổ con quay Lao Chàm, TK 15

-Hình tượng động vật có từ chủng loại linh vật: long, lân, quy, phượng, cho tới các loại thú vùng sức nóng đới: sư tử, voi, ngựa, trâu, bò, khỉ, hươu, chim đại bàng, vẹt, chích choè, chào mào, sáo, bói cá, vịt, thiên nga, chim sâu, dơi. Trong những này, biểu tượng con chiến mã được biểu hiện rất hoàn hảo trên các loại hình như kendy, bình tỳ bà, đĩa kích cỡ lớn, với khá nhiều tư thế khác nhau như phi nước đại, bay trong mây, thuộc ông quan đội mũ cánh chuồn, tín đồ cưỡi con ngữa sau có người hầu. Chiến mã có cánh mô tả như trong tứ thế đang bay, phù hợp đã hoá thân từ huyền thoại Thánh Gióng đánh giặc Ân của dân tộc Việt. Hơn nữa, hình tượng chiến mã trên gốm cù Lao chàm còn rất nhiều mang color tôn giáo như con chiến mã trong văn hoá Ấn Độ, Trung Quốc.

Đĩa gốm hoa lam, tìm được trong tàu cổ quay Lao Chàm, TK 15

-Đề tài côn trùng cũng rất được mô tả tấp nập như các loài ong, bướm, chuồn chuồn.

-Các loài thuỷ tộc có rắn, cá chép, cá măng, cá trê, tôm, cua, ếch, nhái… đều được bố cục tổng quan trong bối cảnh sinh thái.

-Phong cảnh sơn thuỷ, nhà cửa, chùa tháp, hoàng cung như lưu lại những hình hình ảnh kiến trúc đương thời. Đặc biệt, trên một âu hũ tròn gồm vẽ cảnh một thiếu nữ đang tắm, khuất tủ sau một khóm cây tất cả một chú bé dại trèo lên ngó trộm, một người bầy ông ngoảnh mặt chuyển quần áo cho người phụ thiếu nữ với vẻ ngượng ngùng. Đây là một trong những cảnh sống dân gian còn thấy xuất hiện thêm trên nhiều làm từ chất liệu khác trong nghệ thuật cổ Việt Nam. Đáng chú ý hơn, thứ 1 tiên chúng ta thấy lộ diện cảnh trai gái làm cho tình vẽ trên một loại đĩa hoa lam. Chỉ trong một diện tích hẹp của loại đĩa nhỏ, đường kính 12,5cm, người làm gỗ đã biểu đạt rất tài tình, một cặp trai gái, một khuôn mặt quan sát nghiêng cùng một khóm lá tre .

-Hoa lá, cây cối là đề tài phổ cập với những lọai hoa sen, hoa cúc, mẫu đơn, tùng, mai, trúc… cho đến cả tàu chuối, nhánh rong, cọng rau củ muống.

Xem thêm: Top Phim 18+ Mỹ Hay Và Nỗi Tiếng Nhất, Thể Loại Phim 18+ Âu

Đĩa gốm hoa lam, tìm được trong quần thể khảo cổ Hoàng thành Thăng Long, TK 15

-Đồ gốm hoa lam kết phù hợp với vẽ nhiều màu bên trên men qua lần nung thứ hai như­ bên trên đĩa, bát, kendy, lọ tỳ bà (yuhuchun), bát quả đào, tư­ợng ngư­ời, hộp... Trong những này, đĩa có rất nhiều kích thước không giống nhau, 2 lần bán kính có cái tới 50cm, nhưng phổ biến trên dưới 25cm. Tô điểm vành đĩa vẽ cành rau, nhánh lá, lòng đĩa vẽ những cảnh động vật hoang dã như chim công, vạc, nghê, cá chép vàng vượt Vũ Môn, cá hoá rồng, hươu bên trên đồng cỏ, song chích choè bên khóm trúc, bọn vịt bơi trong hồ nước sen… Đặc biệt hơn, gốm hoa lam còn kết hợp với trang trí quà kim. Thí dụ các loại tỳ bà cao 26cm, ngoài các đề tài hồi văn, mây cùng sóng n­ước còn tồn tại 3 lớp tô điểm nổi ô hình lá đề, bên phía trong là chim vẹt với cành lá, kỳ lân….Một ngôi trường hợp cực kỳ đáng chăm chú như bức tượng người thiếu nữ quý tộc, cao 37,6cm, là tượng thẩm mỹ và nghệ thuật thuộc các loại hiếm và quý. Tượng ở bốn thế đứng, mặt quan sát thẳng, tóc búi cao, trang trí nhiều bông hoa mai tròn nổi, khuôn mặt thanh tú, mày cong, mũi thẳng, tai dài, nhị tay nâng một loại bình trước bụng, xiêm áo nhiều lớp, bao sống lưng có dải tua dài. Trang trí trên tượng vẽ lam phối hợp vẽ nhiều màu cùng vàng kim bên trên men. Đề tài vẽ lam và các màu là chim phượng, hoa cúc, hoa sen, mây cuộn… tuy phần vẽ những màu đang bay, chỉ từ lại lốt vết cơ mà dấu tích vẽ quà kim còn sót lại nhiều vị trí trên thân tượng.

Vào thế kỷ 15-16 là giai đoạn đất nước Thái Bình, giang sơn phong kiến Đại Việt thịnh đạt. Các ngành kinh tế nông nghiệp, mến nghiệp và thủ công bằng tay nghiệp được công ty nước khuyến khích phát triển. Nhiều tài liệu đã chứng minh cho sự vươn xa của đồ vật gốm vn trong tiến trình này (Bùi Minh Trí – Kerry Nguyen Long, 2001). Ở bảo tàng Topkapi Saray (Thổ Nhĩ Kỳ) hiện còn trưng bày loại lọ gốm hoa lam mà minh văn viết bởi men lam trên vai lọ cho thấy thêm năm thêm vào là năm Đại Hòa vật dụng 8 (1450) của nghệ nhân chúng ta Bùi, người ở châu phái mạnh Sách (Phan Huy Lê – Nguyễn Đình Chiến và Nguyễn quang quẻ Ngọc (1995) .

Bình gốm hoa lam tại bảo tàng Topkapi Saray, Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ).

Niên đại 1450; Tượng nhân Họ Bùi vẽ ( xuất xắc Bùi Thị Hý).

Cũng ở quy trình thế kỷ 15, các đồ gốm hoa lam của vn đã được xuất khẩu sang trọng Đông nam Á. Những nhà nghiên cứu và phân tích nước ngoài đã phải không thể tinh được trước sự mở ra của trang bị gốm hoa lam phục vụ việc trang trí các công trình gây ra ở Majapahit thuộc hòn đảo Sumatra. Gạch ốp men trang trí hoa lam cũng tham gia vào những công trình thánh địa ở Troulan, Damark, tháp Rudus sinh hoạt Indonêxia. Phát hiện nay tàu cổ xoay Lao Chàm cũng là dẫn chứng gốm nước ta xuất khẩu với con số lớn, unique hàng gốm rất cao. Nhiều chuyến hàng vẫn tới đích và xuất hiện trong nhiều nước nhà khu vực Đông phái mạnh Á. Song, dường như nhiều chuyến hàng đã không tới đích, còn nằm lại bên trên hải trình. Và, không những có tàu con quay lao Chàm, nhiều nhỏ tàu khác đang được khai quật như tàu Rang Kwian, Sichang III ở thái lan và tàu Pandanan ngơi nghỉ Philippin (Nguyễn Đình Chiến, Phạm Quốc Quân ,2008) đã minh chứng điều đó.

Đồ gốm gắng kỷ 15 - 16, được phân phối ở Thăng Long, ở chén Tràng chắc chắn rằng có nhiều đóng góp vào sự nở rộ của xuất khẩu gốm.

Có các đồ gốm thu được trong những cuộc khai thác ở khu vực lò gốm Chu Đậu, thích hợp Lễ, Cậy (Hải Dương) và khu khảo cổ Hoàng thành Thăng Long, lâu nay, khiến cho việc phân định còn rất nhiều khó khăn. Những đồ gốm đạt trình độ kỹ thuật cao, xương gốm mỏng manh thấu quang, đạt tiêu chuẩn chỉnh đồ sứ. Lớp men đậy bóng, mịn, gần như làm cho thành phầm gốm thêm trả hảo. Điều đó phản ánh sự gạn lọc và luyện thanh lọc kỹ của xương gốm, tỉ trọng cao lanh tăng, xương gốm trắng và mịn, độ nung cao. Những nhà khảo cổ học nhận định rằng gốm men sản xuất phục vụ xuất khẩu vào tàu cổ quay lao Chàm đã có sự góp phương diện của gốm sống Thăng Long. Chẳng hạn như loại chén bát gốm men trắng mỏng, tất cả in nổi hình dragon mây, hoa lá. Cũng chính vì loại bát này không chỉ có thấy vào tàu cổ quay lao Chàm hơn nữa thấy xuất hiện thêm ở Thăng Long, Lam tởm khá nhiều.

Trong quần thể khảo cổ học Thăng Long năm 2003, các nhà khảo cổ học cũng tìm thấy không những loại bát, chén, đĩa men trắng mỏng manh mà còn các loại bình, hũ, bình vôi gốm men trắng. Những thành phầm gốm này đang phản ánh món đồ gốm có chất lượng cao bởi kỹ thuật tạo dáng vẻ và trang trí siêu điêu luyện.

Ngoài gốm men trắng, gốm hoa lam, những trang trí màu cobalt bên dưới men được vẽ bởi bút lông nét nhỏ. Đặc biệt, những đĩa chén chén vẽ lam vấn đề rồng phượng, cùng với hình dragon 5 móng, cũng chạm chán không ít. Trước đây Bảo tàng Louis Finot có tích lũy được một số đồ gốm hoa lam vẽ rồng phượng như bát vẽ rồng, 2 lần bán kính 12,3 cm, cao 7,8cm; bát vẽ phượng 2 lần bán kính 14,2 cm, cao 6,6 centimet (Phan Huy Lê – Nguyễn Đình Chiến & Nguyễn quang quẻ Ngọc ,1995) ni phát hiện những đồ gốm men cao cấp như chén bát đĩa hoa lam vẽ long 5 móng, phượng thời Lê Sơ, nạm kỷ 15, nên các nhà khảo cổ đã mang đến rằng đấy là "đồ ngự dụng giành cho vua cùng hoàng hậu".

Chân đèn và lư hương vị Đỗ Xuân Vi tạo thành tác ngày trăng tròn tháng 8 năm Hưng Trị 3 (1590). (Bảo vật quốc gia)

Đồ gốm hoa lam được tiếp tế ở vùng Chu Đậu, đúng theo Lễ, Cậy (Hải Dương) bát Tràng và Thăng Long (Hà Nội) còn thê hiện tính phong phú, nhiều chủng loại đặc biệt ở mô hình đồ bái là chân đèn và lư hương, giao hàng nhu cầu tiêu dùng trong nước. Bên trên các loại hình này không chỉ thể hiện sự tài khéo của fan thợ gốm vào việc kết hợp trang trí nổi để mộc với vẽ lam. Rộng nữa, cũng bên trên các mô hình này còn biểu thị nhiều minh văn chữ nôm – Nôm cho biết thêm nhiều tin tức về niên đại, họ cùng tên, quê quán của các nghệ nhân, về hầu hết thiện phái mạnh tín cô bé cùng quê quán của mình đã đóng góp cho việc đặt đơn hàng gốm để cung tiến vào những ngôi chùa, đền, miếu. Chính vì vậy, shop chúng tôi đã tập hợp mọi đồ gốm hoa lam này góp thêm phần xây dựng bộ cẩm nang hỗ trợ cho việc giám định gần như đồ gốm việt nam khác không rõ niên đại (Nguyễn Đình Chiến ,1999). Phân tích gốm hoa lam vn thế kỷ 15-16 không chỉ cung ứng tài liệu cho lĩnh vực nghiên cứu hàng hóa thời kia mà còn đóng góp thêm phần soi sáng nhiều vấn đề lịch sử hào hùng xã hội khác…

Đồ gốm hoa lam việt nam thế kỷ 15-16 là một trong những mảng màu tươi tắn và bùng cháy nhất trong bức ảnh toàn cảnh của gốm hoa lam Việt Nam.

TS. Nguyễn Đình Chiến

Tài liệu dẫn

1.Bound, Mensun (2001), Prelimainary typology of Material from the Cu Lao Cham wreck (1997 – 1999), St. Peter’s College, Oxford.

2.Butterfilds Auctioneers Corp (2000), Treasures from the Hoi An Hoard, Vol 1 và 2, Sanfrancisco.

3.Nguyễn Đình Chiến (1999), Cẩm nang vật gốm vn có minh văn, rứa kỷ XV – XIX, Bảo tàng lịch sử vẻ vang Việt nam xuất bản, Hà Nội

4.Nguyễn Đình Chiến (2000), “Sưu tập hiện đồ gia dụng độc bản tàu cổ quay Lao Chàm”, TBKH Bảo tàng lịch sử hào hùng Việt Nam, HN, tr. 28 – 41.

5.Nguyễn Đình Chiến (2008), “Vietnamese Blue-and-white Ceramics from the Cu Lao Cham shipwreck” Viet nam giới from myth lớn modernity. Asian Civilisation Museum, p. 29-31.

6.Nguyễn Đình Chiến, Phạm Quốc Quân (2008), Gốm sứ những năm con tàu cổ nghỉ ngơi vùng biển khơi Việt Nam, Bảo tàng lịch sử hào hùng Việt phái mạnh xb, Hà Nội

7.Diem, I Allison (2001), “Vietnamese ceramics from the Pandanan shipwreck excavation in the Philipines”, Taoci, No. 2, December 2001, pg. 87 – 93.

8.Dizon, Z (1996), “Anatomy of a Shipwreck: Archaeology of the 15th century Pandanan Shipwreck”, The pearl roard tales of treasure ships in the Philippines, Manila.

9.Phan Huy Lê – Nguyễn Đình Chiến và Nguyễn quang Ngọc (1995). Gốm Bát Tràng thế kỷ XIV- XIX. Nxb Thế Giới, Hà Nội.

10.Phạm Quốc Quân, Tống Trung Tín (1999), Báo cáo công dụng thăm dò và khai quật khảo cổ học tàu đắm cổ con quay Lao Chàm (Quảng Nam) năm 1997 – 1999, tứ liệu lưu tại Ban khai quật tàu đắm cổ xoay Lao Chàm.

11.Bùi Minh Trí – Kerry Nguyen Long (2001), Gốm hoa lam Việt Nam, Nxb KHXH, Hà Nội.

Là loại hình di vật rất dị xuất hiện nay từ văn hóa Phùng Nguyên cùng tồn trên qua các giai đoạn văn hóa tiếp sau (Đồng Đậu, gò Mun, Đông Sơn). Đến ni vẫn chưa có sự thống tuyệt nhất về tên gọi cũng như tác dụng của loại hình hiện trang bị này. Chúng được gọi bằng nhiều tên khác biệt như hòn kê, ông đầu rau, thứ hình cốc, thiết bị hình phễu, đồ hình sừng bò, đồ dùng giữ lửa, chân giò, chân chạc, thứ có liên quan đến tôn giáo tín ngưỡng nguyên thủy... Đến nay tên thường gọi chạc gốm được rất nhiều nhà phân tích sử dụng rộng cả. Chạc gốm được tạo bằng tay, gia công bằng chất liệu gốm thô pha nhiều cát sạn sỏi nhỏ, phần nhiều có văn thừng, một vài ít tô điểm văn tương khắc vạch. Chạc gốm phân thành hai phần: Phần ly loe nghỉ ngơi trên và phần chân sinh hoạt dưới. Form size to bé dại khác nhau.